Te mahi tahi ki te tiaki hopuwai matahīapo

Te takenga

I kite a Kathleen Mato o Tuahuru Marae i tētahi ara onge hei whakapai ake i te hopuwai o Whangawehi mā te whakakao mai i te hunga whaipānga. Nā konā i oreore mai ai.

I te 2012, nā ngā marae e toru, nā ētahi kaimahi pāmu, nā ētahi kaunihera hau kāinga hoki i whakatū Te Ohu Tiaki i te Hopuwai o Whangawehi, kia pai ake ai te tiaki i te whenua, kia whakapai ake hoki i te mauri o te wai whakawhiti i te hopuwai.

Ko tētahi o ngā aronga nui ko te rītaia i ngā paenga tahataha o te pito whakararo o Whangawehi, te whakatō ki ngā oneone whāomo i ngā kōawaawa karapuke, te whakatō hoki i ngā rākau taketake 200,000. I tautokohia hoki e Te Hōtaka Ngahoro Karapuke ngā mahi mātanga hopuwai mō ngā tau e whā, he mea ārahi e Nic Caviale-Delzescaux.

Hei tā Nic, ko te mahi whakatipu otaota anō he mea pūtake mai i te mahi whakatō i ngā tahataha o ngā arawai me ngā kōawaawa ngāhorohoro.

“Mō te mahi whakatō, i whai mātou i tētahi ara torowhānui – i whakatōkia e mātou ngā rōnaki puke, ngā kōawaawa hoki, ka mutu, he whānui ā mātou wāhi whakatō tahataha arawai, mai i te 20 ki te 100 mita te whānui.”

Hei tā te kaitiaki whenua, hei tā Pat O’Brien, kua tino rerekē te hauora o te awa nā te hanganga o ngā taiapa. “I mua rā kua takoto mārakerake ngā tahataha awa nā te mahi a ngā kau ka heke mai ki te inu, ināianei 95% o ngā tahataha awa kua whakatōkia. He tino tutukitanga tēnā.”

He turaki tauārai

E waru tau whai muri mai, kua hoki mai ngā īnanga ki Whangawehi, ka mutu, i te 2018 ka whakawhiwhia ki te kaupapa o Māhia tētahi tohu awa whakahī ā-ao. Kua noho ko te ohu te taumata tiketike o ngā mahi ka taea i roto i ngā mahi tiaki hopuwai.

E whakaae ana a Nic, nā tana mahi hei takawaenga i tūhono ai ngā kaupeka o te hapori, engari ko te angitutanga o te kaupapa i hua mai nā te mātauranga me te manawanuitanga o ngā kaiārahi pērā i a Kathleen Mato.

“I mōhio te katoa nā ngā pāmu te nuinga o te parakiwai i te awa, engari kāore ngā tāngata pērā i a Kathleen i uapare, i tohutohu rānei i ngā kaitiaki whenua. He rite tonu tā rātou kī, ‘Whakaeke mai – mā pango, mā whero, ka oti ai te mahi.”

He rauemi hopuwai

Mō Nic, ko ngā mahi ā-ringa o te tiaki hopuwai he mea whakauru i ngā kaitiaki whenua kia taupiri ai tō rātou māramatanga ki tō rātou whenua, kia mōhio ai he aha ngā mahi hei whakatutuki, ka pēhea hoki e tutuki ai. Hei tāna, ko tētahi o ngā āhuatanga waiwai ko te taurima i te oneone ānō nei koia te tino rawa o te pāmu.

E whakaae ana a Nathan Heath, Te Kaiwhakahaere Whaitua Raki o Te Kaunihera ā-Rohe o Te Matau-a-Māui. I te tīmatanga, i āhua wehi ngā kaitiaki whenua i ngā mahere pāmu. Heoi, nāwai nāwai, ka whai atu ko ngā awheawhe, ā, ka tūhono i ngā mahi ki ngā tahua, ka whakatūturu anō i ngā mahi a ngā kaitiaki whenua. “

Hei tā Nic, ko tētahi o ngā whakatutukinga hou ko te 13 kiromita tuatahi o tētahi ara hīkoi tūmatanui i ngā tahataha o te manga o Whangawehi, he kaupapa i puāwai ai nā ngā kaitiaki whenua hau kāinga. Ka tino whakaroahia ake te ara hīkoi hei ngā tau e heke mai nei.

“Kua tino whanake tēnei kaupapa i roto i ngā tau e waru nei; he nui ngā piki me ngā heke. Heoi, e harikoa ana ahau i whai wāhi au ki tēnei kaupapa, ā, e poho kererū ana i ā mātou mahi ā-hapori nei.”